«Факт бойні нікуды не схаваць». Інтэрв'ю Уладзіміра Зяленскага расійскай «Медыязоне»

Читайте на русском здесь.

— Шмат гаварылася пра тое, як змянілася стаўленне да рускіх, да расіян. Як вы адчуваеце, каб стаўленне да рускіх, да Расіі, стала іншым, каб яно змянілася зноў, што патрэбна? Што павінны зрабіць расіяне і што павінна зрабіць Расія, каб усё стала па-іншаму?

— Гэта вельмі цяжкае пытанне. Я не ўпэўнены, што на яго ўвогуле ёсць сёння адказ. Я думаю, што ні ў кога яго няма. Пытанне толькі напачатку шляху да гэтага выніку. Гэта толькі пачатак шляху.

Але справа ў тым, што пачатак шляху не залежыць ні ад каго, акрамя грамадзян Расіі. Таму што трэба прызнаць віну, што не чулі. Прызнаць віну, што не хацелі, хтосьці не хацеў чуць. Прызнаць віну, што забівалі; «не яны, а хтосьці іншы» — перастаць гуляць у гэтую гісторыю. Прызнаць, што ўчынена трагедыя.

Учынена трагедыя ўвогуле. Напалі, адабралі частку зямлі, адабралі людзей, жыцці забралі, проста забівалі, і жорстка, жорстка. Прызнаць гэта — гэта як пайсці ў царкву, як на духу сказаць, паспавядацца. Гэта нармальна. Я лічу, што мы не вырашаем ужо. Бог даруе ці не даруе — гэта ўжо пытанне не да нас. Я ўпэўнены.

І змогуць, напэўна, аб чымсьці дамовіцца наступныя пакаленні. Але гэта трэба прызнаць. Прызнаць — гэта не словы. Гэта не словы. Гэта — спыніцца. Сказаць: «Ну, мы шмат усяго забралі. А што мы павінны зрабіць, каб гэта вярнуць?». І тады гэта пачатак шляху, напэўна.

— А якія дзеянні могуць быць распачаты? Ці адчуваюцца гэтыя дзеянні, магчыма, зараз?

— Не, зараз ніякіх такіх дзеянняў няма. Ёсць некаторыя людзі, грамадзяне Расійскай Федэрацыі, якія з'ехалі з краіны, і недзе там, ёсць такія, як [акторка Лія] Ахеджакава, яна ў краіне знаходзіцца, але мы бачым яе звароты. Хоць і заблакаваны адзін, другі напрамак тых ці іншых сацсетак — усё адно, ведаеце, вада камень точыць, усё пралазіць усё роўна, так? І мы бачым яе пазіцыю.

Няважна, што чалавек жыве ў Расійскай Федэрацыі, якая розніца, дзе чалавек жыве. І якая розніца, які ў чалавека пашпарт. Але вось яна кажа — яна прызнае, што катастрофа, і ў яе антыпуцінскі настрой. Антываенны настрой.

Вы паглядзіце, што страшна — страшна, што звычайныя людзі ў Расіі, многія звычайныя людзі падтрымліваюць гэта. Высокі адсотак. Вось гэта страшна. Нельга ж потым, пасля таго, як ты падтрымліваеш гэта, потым сказаць — так у мяне ж не было стрэльбы ў руках. Была, была. У цябе быў аўтамат. Тое, што ты не націскаеш на курок — гэта ні пра што не кажа. Вось мне здаецца, такія рэчы — яны павінны быць. Яны важныя.

Была зроблена катастрафічная памылка групы людзей. Якія засмакталі, дзякуючы інфармацыйнай палітыцы, у гэта цэлы народ. І, зрынуўшы гэтыя жывыя на сённяшні момант пакаленні Расійскай Федэрацыі вось у гэтую дэзынфармацыю і гэтую бойню — таму што гэта не вайна, гэта бойня — зрынуўшы усіх іх, паставілі пад пытанне ўвогуле гістарычныя рэчы, культурныя рэчы і гэтак далей.

Зараз многія, у многіх краінах, не будуць пытаць — добры ты хлопец ці дрэнны. Проста рэагуюць так на рускіх. Вось што зрабілі страшнае. Гэта не для мяне страшна, гэта для гэтага народа страшна, я так лічу. Таму што шмат было ў гісторыі розных рэчаў, адкрыццяў, мастакоў, культуры, навукоўцаў — шмат усяго было. Пасля бойні, як правіла, людзі не хочуць гэта ўсё чуць. Не хочуць, я ўпэўнены ў гэтым. Мне здаецца — гэта самы вялікі ўдар.

Вось яны ўвесь час, палітыкі расійскія, увесь час казалі пра гістарычныя крокі, пра справядлівасць, пра барацьбу з нацызмам, што толькі не казалі — але ж факт бойні нікуды не схаваць. І гэта немагчыма дараваць.

Таму гісторыя пра тое, што… Вось сем’і, якія кагосьці страцілі, даруюць? Не даруюць. Мы ж з вамі гэта разумеем.

Як гэта было з нацысцкай Нямеччынай? Мы ж гэта разумеем. Мы разумеем, што гэта не ўсё насельніцтва. Ну а хто, хто хоча гэта пачуць? А хто хоча ў гэтым разбірацца? А чаму ты маўчаў, а чаму ты праходзіў міма? А чаму, калі нацысты расстрэльвалі яўрэяў, ставілі іх на калені наўпрост у цэнтры горада, а чаму ты, хаваючыся за чымсьці — маўляў, я не хачу гэта бачыць — праходзіў міма? А чаму? Так, ты баяўся. Баяўся, але хтосьці з іх праходзіў міма і працягваў баяцца, а хтосьці ахвяраваў, а хтосьці хаваў яўрэяў. А хтосьці дзесьці ціхенька штосьці напісаў, якую-небудзь улётку, і развесіў. Так, маленькія крокі.

Табе здаецца, што ты — ды што я магу, чым я магу дапамагчы, я звычайны чалавек, я выйду на плошчу Чырвоную ці куды там выходзяць з забастоўкамі, на Манежную. Я выйду, хто мяне пачуе, мяне забяруць аўтазакі!

Пачуе. Пачуе.

Прынамсі твае дзеці і твае ўнукі цябе пачуюць і скажуць: «Мой тата, а ён выходзіў, яго забралі». Але ніхто ніколі не скажа, што ён нічога не зрабіў — гэта немагчыма, гэта няпраўда. Усе ўсё бачаць. Вось таму доўгі шлях.

— Як вы сабе ўяўляеце стасункі Украіны з Расіяй праз 20 гадоў? І якім павінен быць свет, у якім, напрыклад, вы змаглі б прыехаць у Маскву?

— Праз 20 гадоў, упэўнены, не я буду думаць пра стасункі паміж Украінай і Расіяй. Дакладна буду перажываць. Мне не ўсё роўна, што з маёй краінай адбываецца. І дакладна не ўсё роўна, якія стасункі з суседзямі, з рознымі суседзямі. Праз 20 гадоў, ну, у Расіі будзе іншы прэзідэнт. І ва Украіне таксама. Ва Украіне я ўвогуле ўпэўнены. А ў вас… Мала што у вас там адбываецца? (усміхаецца) Тэхналогіі… Нават смешна ўявіць, што ў вас будзе той жа прэзідэнт, але Бог яго ведае.

Канешне, будуць іншыя людзі. І калі, яшчэ раз, калі кіраўніцтва краіны — а ведаеце, як іголачкай дзеці балуюцца і б’юць гэтыя шарыкі паветраныя, надзіманыя — вось калі іншы прэзідэнт лопне шарык інфармацыйны, у якім народ сядзіць, тады народ за год — інфармацыйныя тэхналогіі хуткія — я думаю, за тры-пяць гадоў, уцяміць.

А частка з іх так і не прыме гэтага, на жаль. Таму што прызнаваць памылкі, асабліва такія крывавыя памылкі, немагчыма. Але частка ўцяміць. Інтэлігенцыя ўцяміць, будзе рваць на галаве валасы — тыя, хто застанецца да таго моманту. Але, канешне ж, уцяміць. І вось тады гэта будзе выбар, пра які я вам сказаў. Выбар і кіраўніка краіны, і народа.

Кіраўнік: «Мы гатовыя гэта прызнаць». Кіраўнік павінен будзе зрабіць гэты крок. Гэты вельмі важны крок. А народ павінен будзе насустрач кіраўніку, таму што яны ж яго абралі, ці яе, я не ведаю. Карацей, сказаць: «Так, гэта было». Гэта будзе першы вялікі крок да таго, каб палітыкі сустракаліся. І палітыкі, канешне, будуць сустракацца. Калі гэта адбудзецца раней — мы будзем толькі рады.

— У якім свеце вы б змаглі прыехаць да Масквы?

— Ну, ведаеце як — мэта апраўдвае сродкі. Я дзеля нашай краіны гатовы ў любое месца планеты паехаць, але дакладна не цяпер і дакладна не ў Маскву. Гэта проста немагчыма. Але, канешне, пры іншых людзях і пры іншых абставінах, напэўна, усё магчыма. Але асалоды пасля ўсяго, што адбылося, я ад гэтага дакладна не атрымаю.

Размова запісана ў Кіеве на 56 дзень вайны, 20 красавіка 2022 года.